Mając na uwadze, iż ¾ powierzchni gruntów pozostających w Zasobie obejmuje dzierżawa, nietrudno zauważyć, że sprzedaż musi i opierać się będzie na gruntach pochodzących z dzierżaw. Będą to nieruchomości zbywane na rzecz dotychczasowych dzierżawców w ramach pierwszeństwa nabycia, w trybie przetargowym, w tym na przetargach ograniczonych dla rolników indywidualnych powiększających gospodarstwa rodzinne (dotyczy to gruntów wyłączanych z większych obszarowo umów dzierżawy lub pochodzących z umów wygasłych bądź rozwiązywanych) oraz w trybie pierwszeństwa w nabyciu przysługującym byłym właścicielom i ich spadkobiercom.
Według stanu na koniec 2010 r. liczba umów dzierżawy wynosi prawie 91 tys. i w ciągu roku spadła o ponad 10 tys. Jest to zgodne z polityka rolną państwa.
Najwięcej umów dzierżawy dotyczy nieruchomości do 10 ha - ok. 74,6 tys. i w miarę przechodzenia do coraz wyższych grup obszarowych liczba trwających umów zmniejsza się. I tak dla nieruchomości od 10 do 100 ha mamy zawartych 13,4 tys. umów, od 100 do 300 ha – 1533, od 300 do 500 ha – 690 umów, od 500 do 1000 ha już tylko 336 umów dzierżawy, a powyżej 1000 ha jedynie 144 umowy.
Rozkład dzierżawionych powierzchni w grupach obszarowych jest odwrotnie proporcjonalny do rozkładu liczby umów w tych grupach. Na koniec 2010 r. umowy na dzierżawy do 10 ha obejmowały 142 tys. ha; umowy na dzierżawy od 10 do 100 ha – obejmowały ok. 390 tys. ha; od 100 do 300 ha – ok. 272 tys. ha; od 300 do 500 ha – ok. 270 tys. ha; od 500 do 1000 ha – ok. 235 tys. ha; powyżej 1000 ha – ok. 277 tys. ha. Duże umowy dzierżawy (powyżej 300 ha) obejmują powierzchnię ponad 780 tys. ha (połowę całej powierzchni dzierżawionej) i w większości zajmują pas północno-zachodniej i północno wschodniej Polski, czyli regionów, gdzie głównie znajdowały się pegeery.
W większości umów dzierżawy czynsz wyrażony jest w decytonach (dt) pszenicy za hektar. W 2010 r. średni czynsz dzierżawny wyniósł 7,7 dt pszenicy za 1 ha dla nowo zawieranych umów i był na poziomie wyraźnie wyższym niż w roku 2009 gdy wynosił on 5,8 dta za 1 ha oraz niewiele wyższym niż w latach 2007 i 2008 odpowiednio – 6,7 dt/ha i 6,9 dt/ha. Dla porównania: czynsz uzyskiwany z takich samych umów w roku 2006 wyniósł 4,0 dt/ha, a w latach 2005 i 2004 – odpowiednio 3,8 dt/ha i 3,5 dt/ha. Natomiast średni czynsz dzierżawny dla wszystkich trwających umów pozostaje na niskim poziomie i wynosi ok. 2,9 dt/ha.
W procesie rozdysponowania gruntów Zasobu dzierżawa ma malejące znaczenie, o czym świadczy m.in. fakt, że w całym 2010 r. jednostki organizacyjne Agencji wydzierżawiły jedynie 17 tys. ha, wobec sprzedanych 97 tys. ha.
Obecnie Agencja ze względu na postawione jej zadania przede wszystkim nastawiona jest na sprzedaż, a nie dzierżawę nieruchomości. Zgodnie z obowiązującymi zasadami, umowy, których termin wygaśnięcia jest dłuższy niż 6 miesięcy są wydłużane jedynie w sytuacji, gdy dzierżawca uczestniczy lub zamierza uczestniczyć w programach współfinansowanych lub finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Europejskiego Funduszu Rybackiego – w wypadku produkcji rybackiej) na okres niezbędny do skorzystania z tej pomocy. Rozpatrzenie wniosku wymaga udokumentowania przez dzierżawcę uczestnictwa lub zamiaru uczestnictwa w tych programach.
Źródło: anr.gov.pl
